شکرک زدن عسل نه تنها نشانه تقلب نیست، بلکه می‌تواند یکی از مهم‌ترین نشانه‌های طبیعی و خام بودن آن باشد. این فرآیند به‌دلیل نسبت بالای گلوکز، دمای نگهداری و نبود حرارت بالا در عسل اتفاق می‌افتد و ارزش غذایی آن را کاهش نمی‌دهد. برخلاف باور رایج، عسل‌هایی که هرگز شکرک نمی‌زنند، معمولاً حرارت‌دیده یا حتی تقلبی هستند. اگر عسلتان شکرک زده، به‌جای نگرانی، به اصالتش افتخار کنید. این ویژگی نشان می‌دهد عسلی که در اختیار دارید، از دل طبیعت و با کمترین دخالت انسانی به دست آمده است.
چرا عسل شکرک می‌زند؟ تقلب یا نشانه اصالت؟ 🍯
اگر اهل خرید عسل طبیعی باشید، احتمالاً برایتان پیش آمده که بعد از مدتی، عسل داخل ظرف سفت و دانه‌دانه شده و حالتی شبیه شکر پیدا کند. معمولاً در همین لحظه اولین سوال ذهنی شکل می‌گیرد:
«نکند این عسل تقلبی باشد؟!»
از سال‌ها پیش که وارد دنیای زنبورداری و تولید عسل شدم، بارها و بارها این سوال از من پرسیده شده. امروز می‌خواهم خیلی صمیمی و علمی، پاسخی شفاف و قانع‌کننده به این دغدغه قدیمی بدهم.
🔍 شکرک‌زدن عسل یعنی چه؟
شکرک زدن در واقع فرآیند تبلور یا کریستالیزاسیون عسل است. این یعنی قندهای موجود در عسل (به‌ویژه گلوکز) شروع به تشکیل بلورهایی می‌کنند که باعث می‌شود عسل دیگر حالت روان و شفاف اولیه را نداشته باشد و به صورت جامد و دانه‌دانه دربیاید.
برخلاف تصور رایج، این اتفاق نه تنها نشانه تقلب نیست، بلکه می‌تواند یکی از نشانه‌های عسل خام و طبیعی باشد.
🔬 چرا عسل طبیعی شکرک می‌زند؟
اجازه بدهید با یک مثال ساده بگویم: تصور کنید یک لیوان آب کاملاً اشباع‌شده با شکر دارید. اگر این آب سرد شود یا در آن دمای خاص باقی بماند، ذرات شکر به مرور ته‌نشین و سفت می‌شوند.
حالا عسل طبیعی هم چیزی شبیه به همین اتفاق را تجربه می‌کند. اما دقیق‌تر بخواهیم بررسی کنیم، دلایل علمی شکرک‌زدن عسل عبارتند از:
-
نسبت بالای گلوکز به فروکتوز: عسلی که گلوکز بیشتری دارد (مثل عسل آفتابگردان یا کلزا) زودتر شکرک می‌زند.
-
دمای نگهداری: دمای بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد مناسب‌ترین شرایط برای شروع تبلور است.
-
وجود ذرات گرده یا موم: عسل خام که تصفیه نشده، دارای ذرات طبیعی است که نقش بذر بلور را بازی می‌کنند.
-
نبود حرارت زیاد: عسل‌هایی که حرارت ندیده‌اند یا پاستوریزه نشده‌اند، سریع‌تر شکرک می‌زنند.
❌ آیا شکرک زدن نشانه تقلب است؟
نه تنها تقلب نیست، بلکه در بسیاری از موارد نشانه اصالت و خام بودن عسل است. برعکس، بسیاری از عسل‌های تقلبی یا صنعتی با افزودن شربت گلوکز، شیره و حتی رنگ و طعم مصنوعی تولید می‌شوند و هیچ‌وقت شکرک نمی‌زنند چون اساساً عسل نیستند!
برای اینکه خیال‌تان راحت‌تر شود: اگر عسلی در فصل سرد یا بعد از چند هفته شروع به شکرک زدن کرد، احتمال زیادی دارد که عسل طبیعی و خام باشد، مخصوصاً اگر از زنبوردار معتمد تهیه شده باشد.
🍽️ آیا می‌شود عسل شکرک‌زده را مصرف کرد؟
قطعا! شکرک‌زدن هیچ آسیبی به ارزش غذایی عسل نمی‌زند. در واقع، خیلی از طرفداران طب سنتی و ورزشکاران ترجیح می‌دهند عسل کمی سفت‌تر باشد، چون خوردن آن راحت‌تر است و کمتر چکه می‌کند.
اگر خواستید دوباره حالت روان پیدا کند، کافیست ظرف عسل را به مدت ۳۰ دقیقه داخل یک ظرف آب گرم با دمای حدود ۴۰ درجه قرار دهید. یادتان باشد هرگز آن را مستقیماً روی شعله گاز یا در مایکروویو نگذارید چون حرارت بالا خواص مفید عسل را از بین می‌برد.
💡 از تجربه شخصی من در زنبورداری
یادم هست یکی از خریداران وفادار عسل‌های کوهستانی‌ام یک بار با نگرانی تماس گرفت و گفت:
«عباس آقا، این بار عسل‌تون سفت شده و دونه‌دونه است. نکنه قاطی داره؟»
با لبخند گفتم:
«نه تنها قاطی نداره، بلکه نشونه خوبیه! چون توی این سری از کندوهایی عسل گرفتم که بیشتر تغذیه‌شون از شبدر و آویشن بوده و گلوکزش بالا رفته. همین باعث شده زودتر شکرک بزنه.»
بعد از چند هفته، همون مشتری تماس گرفت و گفت:
«عجب طعم خالصی داره! از وقتی سرد شده، طعمش بهتر هم شده.»
🩺 توصیه‌هایی برای مصرف عسل شکرک‌زده در بیماری‌ها
-
سرماخوردگی و گلودرد: ترکیب عسل شکرک‌زده با آب ولرم و لیموترش طبیعی یک آنتی‌بیوتیک ملایم و موثر است.
-
کم‌خونی: ترکیب روزانه عسل با ارده و مغزها انرژی و آهن قابل جذب بالایی دارد.
-
مشکلات گوارشی: مصرف عسل صبح ناشتا (حتی شکرک‌زده) در بهبود رفلاکس معده و یبوست مؤثر است.
✨ جمع‌بندی
اگر عسلی که خریدید شکرک زد، نگران نباشید. احتمالاً شما یکی از خوش‌شانس‌هایی هستید که به عسل طبیعی، خام و پرخاصیت دست پیدا کرده‌اید. شکرک‌زدن بخشی از طبیعت عسل است، درست مثل یخ‌زدن آب در زمستان.
به عنوان یک پژوهشگر و زنبوردار، همیشه به مشتری‌هام توصیه می‌کنم که به جای ظاهر، به اصالت و کیفیت توجه کنند.
اگر دنبال عسلی هستید که هم مفید باشه، هم سالم، و هم نشونه‌هایی از طبیعت اصیلش رو حفظ کرده باشه، شکرک‌زدن رو به چشم یک «امضای طبیعی» ببینید، نه نشانه تقلب.
نویسنده : عباس صفری | کارشناس ارشد فیزیولوژی و تغذیه ورزشی ، مربی بدنسازی ، پژوهشگر حوزه طب سنتی و زنبوردار
